Kuksa, Hikayesi Olan Bir Bardaktır…

     Kuksa (Guksi), geleneksel bir İskandinav ve Sami halklarına ait ahşap bir fincan veya bardaktır. Özellikle İsveç, Norveç, Finlandiya ve bazı Sami kültürlerinde kullanılan bu el yapımı fincanlar oyma tekniği ile yapılır.Kuksa yani ahşap bardaklar birçok farklı kültürde farklı isimlerle anılmıştır. Kültürümüzde de uzun zamandır "Çamçak" adıyla bilinir.
 
      Kuksalar, taşınması kolay, dayanıklı ve sıcak içeceklerin servis edilmesi için idealdir. Aynı zamanda geleneksel olarak bu fincanlar, açık hava etkinliklerinde veya doğa gezilerinde su, kahve veya diğer içeceklerin taşınması ve tüketilmesi için kullanılır.

     Kuksalar, genellikle oldukça estetik bir tasarıma sahiptir ve genellikle kulpları vardır. Ahşap malzeme, içeceğin tadını değiştirmeden ve farklı tatlar bırakmadan içilmesine izin verir. Ayrıca kuksaların bakımı önemlidir, düzenli olarak yağlama ve özen gösterildiği taktirde epey uzun ömürlü olur.

    Kuksalar sadece kullanışlı eşyalar değil, aynı zamanda bu bölgelerin kültürel mirasının bir parçasıdır ve genellikle geleneksel el sanatlarıyla ilişkilendirilir. Bu nedenle, kuksalar, İskandinav ve Sami kültürlerinin bir sembolü olarak da kabul edilir.

---

  Kuksanın uzun ömürlü ve sağlıklı bir ürün olmasının yanında bir çok avantajı gittikçe artan popülerliğinin sebebidir.

• Ahşabın yalıtkan özelliği sayesinde içeceklerin sıcaklığını korumasını sağlar. Sıcak içecekler daha uzun süre sıcak, soğuk içecekler daha uzun süre soğuk kalır. 
• Tutuşta ağırlığı dengeleyerek bileği yormaz.
•  Hafiftir. Outdoor Aktivileri gibi ağırlığın önemli olduğu durumlarda kolaylık sağlar.
•  Düşme ya da çarpma durumunda kırılmaya oldukça dayanıklıdır. 
• Uzun ömürlüdür.
• Kolay temizlenir.  
• Doğada kolayca çözünebilir.
• Sürdürülebilir kaynaklardan üretilir.
• Kişinin kullanım alanına ve isteklerine göre özel olarak üretilebilir. 
• Kuksanın en güzel yanı ise kişiye özel olması ve onunla özel bir bağ kurulabilmesi
• Doğanın içerisinden gelen ağaçlardan yapılan her bir kuksa ağacın eşsiz desenleri ile parmakizi gibi eşsizdir.
• El yapımı ile yapılmış ve kişiye özel yapılmış olması ile birlikte bu eşsizlik size uzun yıllar sürecek bir bağ ve dostluk sunar. 

 Kuksaların tasarımları da geçmişten bugüne oldukça değişim göstermiş ve çeşitlenmiştir.

    Klasik kuksalar alta doğru daralan gövdeli, geniş ağızlı ve avuç içi  yardımıyla tutulabilecek bıçakla üretimi kolay basit saplı tasarımlardır.
    Kuksaların Finlandiya'da turistlerin ilgisini çekmesi ile birlikte iki delikli modeller popülerlik kazanmıştır. Günümüzde de en çok tercih edilen tasarımlardır.  Parmak delikleri dengeyi sağlamaya yardımcı olur ve kolay tutuş sağlar. Kişisel üretim ve ihtiyaçlar doğrultusunda onlarca farklı tasarım, renk, sap, şekli, gövde gibi temel özelliklerin yanında el ile yakma, oyma, lazer kazıma gibi işlemlerlerde tasarımlara eklenebiliyor.

   Kuksa uzun süre kullanılabilecek bir ürün olmasından dolayı seçimide önemlidir. Kişi kendine en uygun ürünle çok daha derin bağlar kurabilir. Kuksa seçiminde görselliğin yanında dikkat edilmesi gereken etkenler vardır. 

   Kuksa yapımı oldukça özen ve dikkat gerektiren bir iştir. Ürünün sağlamlığından kerestenin seçimine ve sonrasında işlenmesine kadar farklı aşamalardaki özen ve hassaslığın sayesinde gerçekleşir. 

   Kuksa seçiminde ilk belirlenmesi gereken ağacın türüdür.

   Kuksa bir çok türde ağaçtan yapılabilmesine karşın her ağacın özelliği kuksa olarak kullanıma uygun değildir. Kullanılacak ağaç mutlaka düşük çekme değerlerine sahip olmalıdır. Yani değişen sıcaklık nem durumlarında mümkün olduğunca az çekmelidir. 0 derecenin altında iken içerisine sıcak su koyulması gibi durumlarda hızla değişen sıcaklık ve nemden en az derece de etkilenecek ağaçlar seçilmelidir. Bu ağaçlar Ayous, ceviz, sapelli, sipo, makore, amerikan ceviz gibi türlerdir.

    Ağacın seçimi kuksanızın rengi ve deseninide belirleyecektir. Ayous ağacı açık renkli iken sapelli sipo gibi Maun türleri kızılımsı kırmızı ve ceviz ise kahve tonlarındadır.

    Kuksanızın kullanım amacınıza ve tercihinize uygun ağırlıkta olması önemlidir.

    Ağırlığı etkileyen unsurlar ise Ağacın türü, ürünün tasarımı  ve  et kalınlığıdır. Örneğin Ayous Ağacı ( 380 kg/m³⁾ dünyanın en hafif ağaçlarından biri iken Sapelli (670 kg/m³⁾ çok daha ağır ve amerikan ceviz (610 kg/m³⁾ görece hafiftir. Ağırlıkla ilgili unutulmaması gereken bir diğer nokta her bir ağaca ve ağacın farklı kısımlarına göre değişkenlik gösterebileceğidir. Aynı ağaçtan yapılmış aynı şekilde iki kuksa birbirlerinden farklı ağırlıklarda olabilir.
   Kuksa tasarımının ağırlığa etkisinde ise sap oldukça önemlidir. Sapın kalınlığı uzunluğu gibi faktörler ağırlaşmasına sebep olur. Et kalınlığı ise gövdenin kalınlığının fazla tercih edildiği modellerde ağırlığı %40 a kadar artırabilir. 

   Sağlamlığı 
   Yukarıda sayılan ağaçların tümü oldukça sağlamdır. Ancak kuksalarını zorlu koşullarda kullananlar için çarpma, düşme gibi durumlarda sağlam kalması oldukça önemlidir. Bu yüzden ağırlığı artıcağı da göz önünde bulundurarak  kalın saplı ve kalın çeperli ürünler tercih edilmelidir. 

   Hacmi 
    Sık tükettiğiniz içeceklerin hacimlerine bağlı olarak farklı durumlarıda gözeterek sizin için ideal hacmi seçmeniz kuksanızın ihtiyaçlarınıza tam karşılayabilmesini sağlar. 

    Korunma yöntemi 
    Üreticiler kuksalarını bir kaç  farklı yöntemle korumaktadır. 
    Kolay olması ve ekonomik olması sebebiyle kimi üreticiler ürünleri sadece yağlayarak ya da yağda bekleterek hazırlamaktadır. Bu ürüne çatlamaya karşı yeterli dayanıklılık kazandırmamasının yanında kullanılan yağa bağlı olarak geçmeyen koku bırakabilir ve içeceğin üzerinde yağ birikimine sebep olur. 

    Tuzlu suda kaynatmak ise ürünü çatlamaya korumada pek bir faydası yoktur. Aromalı (tanen miktarı yüksek) ağaçlardaki tat değişimini engellemek için eskilerde kullanılmış bir tekniktir ve yıllar boyu geçmeyen içeceğe tuz karışımına sebep olur.

    İdeal yöntem ise kokusuz ve sıcaklıkla kolayca çözünmeyen doğal yağ ve cilaların uygun oranlarda ve katmanlarda uygulanmasıdır. Ancak uzun araştırmalar ve uzmanlaşma gerekentiren yüksek maliyetli bir yöntem olmasından dolayı birçok üretici uygulamamaktadır. 
 
    Kuksalar İskandinav ülkelerinde geleceksel olarak Huş Ağacı Urundan Yapılmıştır. Huş uru (Beech Burl) kullanılmasının sebepleri şunlardır: 

• Oval olması sebebiyle dış yüzeyi işlemeye gerek kalmadan avuca oturacak şekilde olması ,
• Ağaçtan Kolay ayırılabilmesi ,
• Ağacın diğer kısımlarına oranla daha sık gözenekli olması , 
• Damarlarının tek yönde değil farklı yönlere yayılıyor olmasının çekerek çatlama ihtimalini azaltacağını düşünülmesi , 
• Bıçakla kolay oyulması,
• Huş ağacının yaygın olarak yetiştiği Finlandiya'da arazide kuksa yapmayı kolaylaştıran bu özellikler Urunun tercih Sebibidir.

   Bunun yanı sıra Geleneksel  Huş Uru Kuksal yapımında Çatlama ihtimalini azaltmak ve ömrünü uzatmak için bir çok meşakkatli  yöntem kullanılır. Bunlardan bazıları tuzlu suda kaynatmak, içerisinde Konyak  bekletmek, kahve bekletmek gibi yöntemlerdir. Yapı itibari ile dayanıklı olduğu düşünülen bir ağaç için kullanımı çok zorlaştıran bir çok işlem yapılır. Örneğin Tuzlu Suda kaynatma işlemi ağacın nem kapasitesini tamamen doldurup gözenekleri tuz ile kapatacağı ve yüksek tuz oranının bakteri, mantar üremesini durduracağı düşüncesi ile yapılır. Ancak asıl sebep Huş ağacında da bulunan kuksada  tat değişimine sebep olan doğal Tanen maddelerini  tuzlusu ile ağaçtan uzaklaştırmaktır.  Bu işlem her kullanımda içeceğe tuz karışıp tadını oldukça olumsuz etkilemesinin yanında tuz kullanıldıkça eriyeceği için faydasıda sınırlıdır.  Soğuk iklimli Kuzey ülkelerinde ağacın nem kapasitesini doldurup kısa bir kurutma süreci ile ürün dış ortamda  kullanılabilir. Ancak nem oranı yüksek ahşap sıcak iklimlerde ya da ev kullanımında havadaki düşük nem kapasitesi ve sıcaklık ile ağaç içerisindeki nemin hızla genleşmesine ve çatlamasına sebep olur. Konyakta bekletmeninde yıllar süren düzenli kullanımda bile hala geçmeyen bir tat bozulmasına sebep olduğu bilinmektedir.

Günümüzde çeşitli özelliklerde ve kalitelerde keresteye ulaşmak mümkün olmasından dolayı huş urundan çok daha dayanıklı tropik ağaçlardan yapılan  kuksalar, koku ve tat karışımı olmadan keyifli bir kullanım sunmaktadır.